Ateşkes anlaşmasından 22 ay sonra bir kez daha alev topuna dönen Dağlık Karabağ’da, gece boyu patlama ve silah sesleri yine kesilmedi. Ermenistan güçleri, Çarşamba gününü Perşembeye bağlayan gece Laçın çevresine top atışları gerçekleştirdi. Sabah gün doğmasıyla birlikte halen aralıklarla ateş edildiğini belirten Azerbaycan Savunma Bakanlığı, birliklerin Kelbecer yönünde konuşlandırıldığını belirtiyor.
Açılan ateşlerle sınırdaki tansiyonun düşmediğini kaydeden Bakü yönetimi, Ermenistan askerleri ve milislerinin ateşkes anlaşmasını bir kez daha ihlal ettiğini vurguluyor.
Ermenistan ise, sabah 08.00’den itibaren Azerbaycan ordusunun ağır silahlarla Yermuk ve Yukarı Shorja’ya doğru ilerlemeye çalıştığını iddia etti. Savunma Bakanlığı sözcüsü Aram Torosyan, Azerbaycan ordusunun silahlı insansız hava aracıyla (SİHA) sınır hattını geçtiğini ileri sürdü. Erivan yönetiminin iddiaları arasında, Azerbaycan drone’nunun Dağlık Karabağ bölgesi dışındaki Yermuk şehrine doğru uçtuğu da var.
Azerbaycan, Çarşamba günü upuzun bir hatta yayılan çatışmalarda 50 askerin şehit düştüğünü açıkladı. Şehitlerden 42’si ordu mensubu, sekizi sınır muhafızı. Ermenistan saldırılarında ayrıca iki sivil de yaralandı.
Ermenistan tarafı ise, Bakü’den gelen açıklamadan saatler önce 49 askerini kaybettiğini duyurdu. Uluslararası haber ajansı Agence France-Presse (AFP), Erivan’daki bir ordu hastanesi önünde bekleyen yaralı askerlerin yakınlarının fotoğraflarını servis etti.
Son çatışmalar, Dağlık Karabağ’daki Daşkesen, Kelbecer ve Laçın’ın yanı sıra daha kuzeyde yer alan Azerbaycan-Ermenistan sınırındaki Basargeçer bölgesine de yayıldı. AFP haber ajansı, işgal altındaki Dağlık Karabağ’ın büyük bölümünün Ermenistan’dan geri alındığı 2020 savaşından bu yana ‘baş düşmanlar’ arasında en şiddetli çatışmaların yaşandığını duyurdu.
Ordu komutanlarıyla bir toplantı yapan Azerbaycan lideri İlham Aliyev, sınır hattına yayılan çatışmaların Ermenistan’ın büyük bir provokasyonu olduğunu kaydediyor. Azerbaycan ordusu, sınırda tehdit ya da tehlikeye yol açabilecek tüm stratejik noktaları kontrol altında tutuyor.
AFP: ERMENİSTAN YARDIM İSTEDİ
Güney Kafkasya’nın yeni bir parlama noktasına dönüşmesi, beklendiği gibi dünya çapında ses getirdi. AFP, Ermenistan’ın hemen dünya liderlerinden yardım istediği yorumunu yaptı.
Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, çatışmaların başladığı Salı akşamı apar topar Rusya lideri Vladimir Putin’i aradı. Paşinyan’ın temas kurduğu diğer isimler, Fransa lideri Emmanuel Macron, ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Avrupa Birliği (AB) Konseyi Başkanı Charles Michel oldu.
Çatışmaların sona ermesi çağrısında bulunan Fransa, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ni (BMGK) acil toplantıya çağırdı. Fransız lider Macron, Çarşamba günü ise Azerbaycan Devlet Başkanı Aliyev’i telefonla aradı.
TÜRKİYE’DEN TAM DESTEK
Türkiye, gerilimde Azerbaycan’ın yanında yer aldığını net mesajlarla ortaya koydu. Azerbaycan Dışişleri Bakanı Ceyhun Bayramov Türk mevkidaşı Mevlüt Çavuşoğlu ile, Savunma Bakanı Zakir Hasanov ise Türk Savunma Bakanı Hulusi Akar’la telefon görüşmeleri yaptı.
Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu, “Ermenistan artık tahrikleri bırakmalı. Azerbaycan’la vardıkları uzlaşı çerçevesinde barış müzakerelerine ve işbirliğine odaklanmalı” dedi.
CSTO SINIRI İZLEYECEK
Moskova, cephe ve sınır hattında silahların susması için hem Bakü hem de Erivan’la görüşmeler yaptı.
Ancak, Ermenistan, üyesi olduğu Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün (CSTO) Azerbaycan’a karşı harekete geçmesini istiyor. CSTO, Rusya lideri Putin’in başkanlığında olağanüstü toplandı. Putin, toplantıda gerilimin azaltılması için ek adımlar atılacağını söyledi. Online gerçekleşen toplantının ardından CSTO’nun sınır hattını izlemek üzere bir ekip oluşturacağı açıklandı. Söz konusu grupta, askeri personel de yer alacak.
Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, Ermenistan’ın talebi hakkında yorum yapmayı reddetti ancak Rus lider Putin’in tansiyonu düşürmek için her şeyi yapacağını dile getirdi.
BBC MUHABİRİ: EMSALSİZ
‘Emsalsiz bir gerginlik’ yorumunu yapan BBC Rusça muhabiri Grigor Atanesyon, bu kez silahların Rus barış güçlerinin konuşlandığı çatışma bölgesi Dağlık Karabağ’ın hayli uzağında patladığını kaydediyor.
AFP ise, son gerilimin, Moskova’nın altıncı ayı dolan Ukrayna işgali nedeniyle şaşkına döndüğü bir sırada ortaya çıktığını vurguluyor. AP’ye göre, Dağlık Karabağ’a binlerce barış gücü askeri konuşlandıran Rusya, Erivan yönetiminin en yakın müttefiki.
Azerbaycan lideri Aliyev ve Ermenistan Başbakanı Paşinyan, Şanghay İşbirliği Örgütü zirvesine katılmak için yarın Özbekistan’ın Semerkant şehrine gidiyor. Rus lider Putin’in iki isimle birlikte görüşebileceği belirtiliyor.
Aliyev ve Paşinyan, son olarak Ağustos ayı biterken Avrupa Birliği’nin arabuluculuğunda Brüksel’de buluştu; barış anlaşması hazırlanması için çalışmak üzere anlaşmaya vardılar.
RUSYA’NIN PARMAĞI VAR MI?
Buna rağmen, neredeyse hiç kesilmeyen ateşkes ihlallerinin bu hafta aktif çatışmalara dönüştüğünü belirten BBC Azerbaycan, ABD Dışişleri Bakanı Blinken’ın son çatışmalara dair yorum yaparken Rusya’nın ‘müdahalesi’ni dışlamadığını aktarıyor. Blinken, “Rusya, dikkatleri Ukrayna’dan başka yöne çekmeye çalışıyor” dedi.
BBC Azerbaycan’a konuşan bazı analistler, Azerbaycan ve Ermenistan arasında yeni bir çatışmanın Rusya’nın çıkarlarına aykırı olduğunu söylüyor. Siyaset bilimci Laurence Broers, silah ve patlama seslerinin yeniden duyulmasının, Rusya’nın bölgede barışı sağlayamadığını göstereceğini savunuyor. Broers’e göre, bu Rusya’nın hem Azerbaycan’da hem de Ermenistan’daki etkisinin azalacağı anlamına geliyor.
Siyasi analist Şahin Caferli ise, çatışmaların arkasında Rusya’nın olduğunu savunuyor. Caferli’ye göre, Dağlık Karabağ sorununun çözüme kavuşması Moskova’nın avantajına değil: “Çünkü bu çatışma tamamen çözüldükten sonra Rus askeri birliğinin barış gücü kisvesi altında Karabağ’da kalması için hiçbir sebep kalmayacak.” Şahin Caferli, AB’nin ev sahipliği yaptığı her müzakereden sonra çatışma çıkmasının da tesadüf olmadığına inanıyor.
Uluslararası Kriz Grubu’ndan Olesya Vartanyan ise, “Rusya şu anda Ukrayna’da olanlarla meşgul. Başka bir çatışma başlatmak ve ikinci bir cephe açmak Rusya’nın çıkarına değil. Dolayısıyla Rusya’nın tamamen hareketsiz olduğunu görüyoruz” yorumunu yapıyor.
Askeri analist Adalat Verdiyev, hatayı Ermenistan’da görüyor. Savaş koşullarını gündemde tutmanın, Ermenistan’ın dünyayı ihtilafın henüz bitmediğine ikna etmesine izin verdiğine inanıyor.
TÜRK DÜNYASINI BİRBİRİNE BAĞLAYACAK KORİDOR
BBC Azerbaycan, bazı analistlere göre Zengezur koridorundaki çözülemeyen düğümün çatışmaların ana nedeni olarak görüldüğünü belirtiyor. Analistler, Rusya ve İran’ın söz konusu koridorun askeri olarak ele geçirilmesine izin vermeyeceğini söylüyor.
Azerbaycan, Nahçıvan’a doğrudan ulaşımını sağlayacak ve Ermenistan topraklarından geçen bir koridor açılmasını istiyor. Son çatışmaların gerçekleştiği yerlerden biri, koridorun geçmesi beklenen bölgenin yakınları.
10 Kasım 2020’de imzalanan ateşkes anlaşması uyarınca Ermenistan, Azerbaycan’a toprakları üzerinden Nahçıvan’a güvenli bir ulaşım bağlantısı sağlamayı kabul etmişti.
Azerbaycan koridor talebini bu maddeye dayandırıyor. Erivan ise, anlaşma metnindeki maddenin Bakü’nün yorumladığı şekilde olmadığını, topraklarından geçecek bir ulaşım bağlantısına razı olabileceğini ancak bunun kendi kontrolünde olması gerektiğini söylüyor.
Zengezur koridorunun hayata geçmesiyle, Türkiye ve Orta Asya’daki Türki cumhuriyetler birbirine doğrudan bağlanmış olacak.
Nikol Paşinyan, son yaptığı konuşmada bir ‘koridor’a izin vermeyeceklerini savunup, ancak yolların açılmasını kabul edebileceklerini belirtti.
Analistler, Moskova’nın koridor projesine sıcak bakmadığını hatırlatıp Ermenistan’daki tren yollarının kontrolünün de Rusya’da olduğunu hatırlatıyor. Paşinyan’ın istese bile Zengezur koridorunu hayata geçiremeyeceği yorumları yapılırken, çatışmanın ‘koridoru rafa kaldırmak için’ patlak vermiş olabileceği dile getiriliyor.