Birinci yılını dolduran Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde 14 Mart Salı günü kelimenin tam anlamıyla bir dönüm noktası yaşandı, savaşın başından bu yana karşı karşıya gelmesinden korkulan süper güçler arasında ilk kez sıcak temas gerçekleşti.
İşgal başlamadan önce ısınan Karadeniz’de, takvimler 2021 yazını gösterirken Rus savaş uçakları İngiliz savaş gemisi HMS Defender’a Kırım açıklarında ateş açtı. Bir çatışmanın kıyısından dönülürken, Türkiye işgal başlar başlamaz Şubat 2022’de Karadeniz’e geçen savaş gemilerine İstanbul ve Çanakkale boğazlarını kapattı.
Vladimir Putin’in saldırı emri vermesiyle NATO’nun doğu kanadındaki ülkelere on binlerce asker konuşlandıran ABD, işgale direnen Ukrayna’ya ise on milyarlarca dolarlık silah gönderdi. ABD’nin Ukrayna’ya sunduğu destek yalnızca silah değildi. Bütün istihbarat potansiyelini sahaya süren Pentagon, sık sık Karadeniz semalarında casus uçaklar uçurdu.
Geçen hafta, Karadeniz üstünde sıra dışı bir uçuş kaydedildi. ABD ordusuna ait bir RQ-4B Global Hawk, Sinop ve Sivastopol arasında garip manevralar yaptı. Uçuş takip sistemi Flightradar24’e yansıyan manevralarda, Amerikan insansız hava aracının Karadeniz’in tam ortasında defalarca doğu-batı yönünde seyrettiği görüldü.
Aynı insansız uçak, bir gün sonra sabah saatlerinde İtalya’nın güneyindeki Sicilya Adası’ndan havalanıp doğuya yöneldi. Yunanistan’ın üstünden geçip Kuzey Ege’ye ulaşan RQ-4B Global Hawk, sabah saatlerinde Flightradar24’te canlı olarak en fazla takip edilen araçtı ve Bulgaristan hava sahasından Karadeniz’e doğru uçtu.
Söz konusu tuhaf manevralardan birkaç gün sonra yine Karadeniz’de dünyayı sarsan bir çarpışma kaydedildi. Karadeniz semalarında seyreden ABD’ye ait bir insansız hava aracı, Rus savaş uçakları tarafından düşürüldü.
Uluslararası hava sahasında ilerleyen MQ-9 tipi (Reaper) Amerikan drone’unun önü Rus Su-27 jetleri tarafından kesildi. ABD ordusu, iki Rus savaş uçağının çarpışmadan önce birkaç kez MQ-9’un üzerine yakıt boşalttığını ve muhtemelen insansız hava aracının görüşünü engellemeye ya da hasar vermeye çalıştığını duyurdu. İnsansız hava aracının önünde birçok tehlikeli manevraya imza atan Su-27’lerden biri, daha sonra MQ-9 Reaper’ın pervanesine Türkiye saatiyle sabah 09.03’te çarptı. Bunun üzerine ABD MQ-9’u Karadeniz’de uluslararası sulara düşürmek zorunda kaldı.
Haberin şok dalgaları yayılırken tüm gözler ABD ve Rusya’ya çevrildi, Rusya’nın Washington Büyükelçisi ABD Dışişleri Bakanlığı’na çağrıldı. ABD Hava Kuvvetleri’nin Avrupa ve Afrika Komutanı General James Hecker, “ABD ve müttefiklerinin uçakları uluslararası bölgede operasyonlarını sürdürmeye devam edecek. Rusları, profesyonel ve güvenli hareket etmeleri konusunda uyarıyoruz” diyerek Moskova’ya rest çekti.
Rusya Savunma Bakanlığı ise, uçaklarının Karadeniz üzerinde uçan MQ-9’u takip ettiğini kabul etti ancak uçaklar arasında doğrudan temas olmadığını ve insansız hava aracının ‘sert bir manevra’ sonrası düştüğünü savundu. Amerikan Dışişlerine çağrılan Rus büyükelçi Anatoly Antonov, Moskova’nın Washington’la bir çatışma peşinde olmadığını belirtip olayı bir provokasyon olarak gördüklerini söyledi.
‘EN DİKKAT ÇEKİCİ ÇATIŞMA’
BBC Diplomasi Muhabiri Paul Adams, “Rusya jetleri ve ABD İHA’sının karşı karşıya gelmesi ve İHA’nın Karadeniz’e düşmesi, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinden bu yana ABD ve Rusya arasında kamuya yansıyan en dikkat çekici çatışma. Bu beraberinde getirdiği birçok soru işaretinin yanında, tehlike dolu bir anı da işaret ediyor. ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, son haftalarda başka ‘karşılaşmaların’ da olduğunu ancak sonuncusunun ‘farklı’ olduğunu söyledi” deyip ekliyor:
KONUMU SIR GİBİ SAKLANIYOR
Adams, analizinin devamında “Peki bu olay, Amerika’nın Karadeniz üzerindeki keşif amaçlı drone operasyonlarının ve bunların Ukrayna’ya sağladığı faydanın geleceği için ne anlama geliyor?” sorusunu yöneltti:
Rus haber televizyonları ve internet siteleri yalnızca Rusya Dışişleri Bakanlığı’nın resmi açıklamasını yorumsuz halde verirken, Batı medyasında Türkiye’yi de yakından ilgilendiren detaylar var.
NEW YORK TIMES: SALDIRI TAM OLARAK BİR KAZA DEĞİLDİ
New York Times’a konuşan Amerikalı yetkililer, son olayın Rusya’nın daha agresif bir döneme geçtiğinin işaretçisi olmadığı görüşünde. Gazeteye konuşan bir ABD’li yetkili, İHA’nın düşürülüşünün Rusya tarafından planlanmış bir satranç hamlesi olmadığını düşünüyor. Diğer yetkililer de bu olayın, ABD ve NATO’nun gözetleme uçaklarını taciz etmeye yönelik daha büyük bir stratejinin başlangıç vuruşu olmadığı görüşünde. Ancak New York Times’ın makalesi şöyle devam ediyor:
WSJ: ULAŞMAK TÜRKİYE’NİN YASAĞI NEDENİYLE ZOR OLABİLİR
Wall Street Journal ise düşen İHA’nın ABD tarafından ‘kurtarılmasının’ pek de mümkün olmadığına dikkat çekiyor:
CNN INTERNATIONAL: TEHLİKELİ TIRMANMAYA YOL AÇABİLİR
‘Rus savaş uçakları Karadeniz üstünde ABD drone’unu alaşağı etti’ diyen uluslararası televizyon, Ukrayna işgalinin başlangıcından bu yana Amerikan ve Rus savaş uçaklarının Karadeniz semalarında uçtuğunu ve bilinen ilk sıcak temasın muhtemel bir tehlikeli tırmanmaya yol açabileceğini kaydetti.
CNN’e konuşan emekli korgeneral Mark Hertling ise Rusya’nın bu tarz eylemleri Karadeniz üzerinde sıklıkla sergilediği ve Karadeniz’i kendi gölü gibi gördüğünü yorumunu yaptı.
THE GUARDIAN: YANLIŞ HESAP KORKUSU
İngiliz gazetesi The Guardian, haberi “Rus savaş jeti ABD dronuyla Karadeniz’de çarpıştıktan sonra yanlış hesap korkusu artıyor” diyerek manşetten verdi. Haberin spotunda “ABD Rusya’yı Kırım Yarımadası’nın batı açıklarında ‘güvenli ve profesyonel’ olmayan bir yolla MQ-9 Reaper dronunu düşürerek yolunu kesmekle suçladı” cümlesi yer aldı.
The Guardian, ayrıca çarpışmanın gerçekleştiği muhtemel yeri gösteren bir harita da yayımladı.
THE TELEGRAPH: ‘PERVASIZ’ RUS JETİ!
‘Pervasız’ Rus savaş jeti ABD drone’una Karadeniz açıklarında çarptı’ başlığını tercih eden The Telegraph gazetesi ise, Rusya’nın Washington Büyükelçisi Antonov’un açıklamalarına yer verdi. Rus büyükelçi, çarpışma sonucu Kırım Yarımadası’nın batı açıklarında düşen gözetleme aracı için Washington’ı ‘provakasyonla’ suçladı.
AL JAZEERA: ÇOK HASSAS BİR AŞAMA
Gelişmeyi manşetinden canlı blogla aktaran Al Jazeera’ye konuşan Elisabeth Braw, Rusya’nın ABD insansız hava aracını düşürmesindeki zamanlamanın çok hassas bir aşamaya işaret ettiğini söyledi. Washington merkezli Amerikan Enterprise Enstitüsü’nde kıdemli uzman olan Braw, ABD ve Rusya arasında kamuoyu tarafından bilinen doğrudan ilk gerçek temasın yaşandığını vurguladı.
TASS AJANSI: RUS ORDUSU HAKKINDA BİLGİ TOPLUYORDU
Rus Tass haber ajansı, Rusya’nın Washington Büyükelçisi Anatoly Antonov’un, ABD İHA’sının bölgede Ukrayna ordusu adına keşif yaptığını söylediğini aktarıyor. Rus büyükelçiye göre ABD İHA’sı, Ukrayna ordusunun Rus topraklarına ve ordusuna ileride yapacağı saldırılar için istihbarat topluyordu. Antonov şöyle devam etti: